انتقاد به چه کسانی؟

تفاوت جنسیت، تیپ شخصیتی، نوع تربیت، الگویِ زیستیِ جامعه و دیگر عوامل تأثیرگذار بر شکل‌گیری هویت افراد، سهم بسزایی در نوع واکنش آنها به انتقاد خواهد داشت.

در میهن ما، آن‌طور که به نظر می‌رسد، تعارف و مهرطلبی بر صراحت و واقع‌بینی غلبه دارد. به‌عبارت دیگر، بسیاری از ما ترجیح می‌دهیم به‌جای رویارویی با مسائل و گفت‌وگو برای حل‌وفصل آنها، با پادرمیانی یک ریش‌سفید، صورت مسئله را با روبوسی و سلام‌وصلوات پاک کنیم. به بیان دیگر، تصمیم می‌گیریم به‌جای توجه به رفتار خود و تحلیل آن، تا می‌توانیم دلی به‌دست آریم، چون به ما یاد داده‌اند دل شکستن هنر نمی‌باشد. در این شرایط، اختلاف نظرات و تفاوت دیدگاه‌ها را به رسمیت نمی‌شناسیم و به‌جای مدیریت و بهبود رفتار خود، فرار را بر قرار ترجیح می‌دهیم. همین نوع واکنش است که موجب می‌شود مدام از یک رابطه، به رابطه‌ی دیگر بپریم بی‌آنکه در هیچ‌یک از آنها، تجربه‌ای لذت‌بخش، مولد و پایدار را پشت سر گذاشته باشیم. بعد هم نتیجه بگیریم که همه‌ی مردها یا همه‌ی زنان چنین و چنان هستند.

با توجه به نکات یادشده، می‌توان گفت به‌طورکلی افرادی که خصوصیات زیر را دارند، در مقابل انتقاد شکنندگی و فروپاشی بیشتری از خود نشان می‌دهند.

۱. احساسی‌ها

این افراد در مقایسه با دیگران آسیب‌پذیرتر هستند، به‌خصوص اگر درونگرا هم باشند. آنها زود به دل می‌گیرند و به‌اصطلاح، پوست نازکی دارند. از آنجا که معمولا برونگرایی طرفداران بیشتری دارد، افراد درونگرا به‌طور پیش‌فرض گزینه‌ی چشم‌گیرتری برای انتقاد به نظر می‌آیند زیرا سکوت، دیرجوشی، تفکر، انزوا و … از جمله خصلت‌های رفتاری آنهاست. گویی ناهمانندی‌شان با دیگران، از دید برخی ننگ محسوب می‌شود.

(برای کسب اطلاعات بیشتر، به کتاب «همسر مناسب شما: همسرتان را از تیپ شخصیتی مناسب خود انتخاب کنید؛ ناشر: نقش‌ونگار؛ تاریخ نشر: اسفند ۱۳۹۵» مراجعه کنید.)

۲. افراد با عزت نفس پایین

افرادی که عزت نفس پایینی دارند، به‌علت حساسیت بیش‌از‌حدی که نسبت به سیگنال‌های موجود در محیط دارند، مستعد این هستند که با سوءتعبیر، واقعیت امر را خلاف آنچه هست درک کنند. به‌عبارتی، برخی را اغراق‌آمیز و برخی را ناچیز در نظر می‌گیرند. همین غیرواقع‌بینی، موجب اختلال در ارتباطات آنها و درنهایت باعث شکنندگی‌شان می‌شود.

۳. برخی از زنان

روی هم رفته، زنان نسبت به انتقاد حساسیت بیشتری دارند، به‌خصوص اگر کهن الگوی غالب‌شان «پرسفون» و «دیمیتر» باشد. آنها ممکن است با قهر کردن، خشم انفعالی، سرکوب احساسات، کوتاه آمدن و پذیرفتن تقصیرها، نسبت به انتقادات واکنش نشان بدهند. (برای کسب اطلاعات بیشتر به کتاب «نمادهای اسطوره‌ای و روان‌شناسی زنان؛ نویسنده: شینودا بولن؛ مترجم: آذر یوسفی؛ سال انتشار: ۱۳۹۵» مراجعه کنید.)

به‌طورکلی، تفاوت جنسیتی زنان و عملکرد خاص سیستم بدن آنها، می‌تواند باعث نوسان قدرت نقدپذیری‌شان شود. با این همه، زنانی وجود دارند که شکست‌ناپذیر هستند و پشت مردان را به خاک می‌مالند. نمونه‌ی آن را می‌توانید در فیلم سینمایی «دوئل» به کارگردانی احمدرضا درویش ببینید.

۴. مردانی با کهن الگوی زئوس و پوزیدون

انتقاد از آنها ممکن است حتی به قیمت نابودی فرد منتقد تمام شود مگر اینکه فرد منتقد، خود پوزیدون یا زئوسی مقتدرتر از فرد نقدشونده باشد. مردان زئوسی نسبت به احساس ناتوانمندی و مردان پوزیدونی نسبت به احساس غیرارزشمندی واکنش شدیدتری از خود نشان می‌دهند. زئوسی‌ها از دست‌کم گرفته‌شدن و ضعیف‌بودن ناراحت می‌شوند؛ اما طعنه زدن، نمک‌نشناسی، محبت‌ناپذیری و به‌طورکلی بی‌اعتنایی، مردان پوزیدونی را بیش از هر چیز دیگری به آستانه‌ی انفجار نزدیک می‌کند. زئوسی‌ها میدان را ترک نمی‌کنند، آنها آن‌قدر با شما می‌جنگند تا شکست‌تان بدهند. حتی ممکن است دست به دامان دوزوکَلَک شوند. اما پوزیدونی‌ها غالبا بازی را به‌هم می‌ریزند. از نظر آنها بازی زمانی معنا دارد که خودشان برنده باشند. (برای کسب اطلاعات بیشتر، به کتاب «انواع مردان اثر ژان شینودا بولن» مراجعه کنید.)